Zaben sunan littafi yana da muhimmancin da ya fi gaban a ce suna ne kawai. Sunan littafi shi ne abu na farko da ke jawo hankalin masu karatu, kuma shi ne abu na farko da ke haska masa irin abin da labarin ya ƙunsa. Sunan littafi mai kyau na iya zama raba-gardama tsakanin mai karatu zai ɗauki littafinka ya karanta ko ba zai ɗauka ba. A rayuwar da muke ciki yanzu da kuma irin yadda marubuta suka yawaita, ga kuma tarin litattafai nan birjik a kasuwa, wasu marubutan kan kasa zaɓen sunan littafin da ya dace da labarin da suke rubutawa har ta kai su ga saka sunan da wani ya taɓa amfani da irin wannan suna wanda hakan na iya jawo ruɗani a wasu lokutan ko kuma ya rage wa littafin tasiri. To amma ta yaya za ka zaɓi sunan da zai jawo hankali ko ya motsa zuciya da tunanin masu karatu har su ji cewa suna son karanta littafin naka?
Zaɓin sunan littafin da ya dace wa littafinka na buƙatar nazari, bincike tare da fahimtar saƙon da littafin ya ƙunsa da kuma waɗanda ka ke son ka isar wa da saƙon. A cikin wannan muƙala, za mu kawo hanyoyin da za ka bi har ka kai ga zaɓen sunan da ya dace wa littafinka ta yadda zai fita daban da sauran litattafai.
Sunan littafi da muhimmancinsa
Sunan littafi shi ne sunan da marubuci ya raɗa wa wani aiki da ya yi a matsayin matakin farko na iya tantance wannan aikin. Sunan littafi na da matuƙar muhimmanci ta yadda yana iya taka muhimmiyar rawa wajen samun nasarar wannan littafi.
Ga wasu abubuwan da suka sa sunan Littafi yake da muhimmanci ga marubuci:
1. Abu na farko da mai karatu ke fara dubawa shi ne sunan littafin da zai ɗauka ya karanta. Wannan dalili ne ya sa litattafan da ke da sunaye masu daɗi tare da jan hankali ke samun kasuwa nan da nan fiye da kishiyoyinsu.
2. Sau da dama sunan Littafi na bayyana irin abin da littafin ya ƙunsa. Alal misali: ‘Ruwan Bagaja’ na Alhaji Abubakar Imam, da jin wannan suna mai karatu zai iya fahimtar labarin zai yi magana ne akan wani ruwa da ake kira da Bagaja, kuma da ya karanta littafin zai taras da hakan ne har ma da ƙari.
3. Gajerun Sunaye masu jan hankali na sa masu karatu su iya riƙe sunan Littafi fiye da dogaye masu wuya. Littafin ‘Akan So’ na Lubna Sufyan da ‘Tambaya’ na Haiman Raees na iya zama misali a wannan bigiren. To riƙe sunan Littafi kaɗai ba ƙaramin abin alfahari bane ga marubuci, domin alama ce ta samun nasarar zama a zukatan masu karatu.
4. Saka wa littafi sunan da ya dace na taimaka masa wajen tallata ta shi a wurin masu karatu. Baya ga haka kuma yana taimakawa wajen samuwarsa ga masu karatun cikin sauƙi yayin da suka fara bincike game da shi.
5. Sunan littafi na iya ɗaukar ma’anoni biyu ko sama da haka. Misali: a cikin littafin ‘Kulɓa Na Ɓarna’ kai tsaye littafin ba akan kulɓa yake magana ba face karin magana ce wacce ke fayyace irin abin da labarin ya ƙunsa. Irin wannan sunan na sa littafi ya ƙara shiga cikin adabi da zuciyar masu karatu fiye da wasu waɗanda ba irinsa ba.
6. Littafin da ya ci sunansa ƙwarai da gaske yana sa masu karatu su yi tsammanin irin abin da za su tarar a cikin littafin. Saka wa littafi sunan da bai dace ba yana ɓata wa masu karatu rai tare da ruɗa su ta yadda za su kasa fahimtar saƙon da littafin yake son isarwa.
7. Suna mai kyau na iya sa littafi ya zamo wani jigo a cikin al’ada ko adabin mutane. Litattafai irin su Magana Jari Ce, Iliya Ɗanmaiƙarfi ds na iya zama misalai.
Rabe-raben sunan littafi
Sunan littafi iri-iri ne, kuma kowanne yana da dalilin da ke sa a yi amfani da shi. Kuma kai tsaye ba a iya cewa ga iya yawan adadin rabe-raben, sai dai ana iya kawo waɗanda aka fi yin amfani da su. Za mu ɗauki guda goma mu yi bayaninsu a taƙaice tare da kawo misalai.
1. Akwai suna mai bayyana abin da littafin ya ƙunsa kai tsaye. Misali: Tarihin Annabi Kammalalle, Zuwan Turawa Nijeriya Ta Arewa, A Brief History of Time da sauransu.
2. Akwai kuma littafi mai sunaye guda biyu, babban take da kuma ƙarami. Misali: Sapiens: A Brief History of Humankind, Hausawa: Tarihi da Yaɗuwarsu, Quiet: The Power of Introverts da sauransu.
3. Wasu Sunayen kuma suna zuwa ne da sigar tambaya. Misali: Wa Zai Auri Jahila? Kuskuren Waye? Who Moved My Cheese? da sauransu.
4. Akwai littafin da ke ɗauke da sunan Tauraron labari ko kuma mai take masa baya a cikin labarin. Misali: Malam Jatau, Oliver Twist, Faɗime da dai sauransu.
5. Wasu sunayen kan zo ne da lambobi ko awanni, kwanaki kuma kwanan wata ko shekara domin nuna muhimmancin wannan lamba, kwanan wata ko kuma shekara a cikin labarin. Misali: Yini Sittin Da Ɗaya, Auren Wata Bakwai, 1984 da sauransu.
6. Akwai sunan da ke bayyana wuri ko gari ko kuma zamanin da labarin ya afku. Misali; Birnin Sahara, Midnight in Paris, From Fatika With Love da sauransu.
7. Akwai kuma sunan da ke amfani da kishiyar kalma wajen bayyana irin yamutsin da ke cikin labarin. Misali: Rayuwa da Mutuwa, War and Peace, Fari da Baƙi da sauransu.
8. Akwai kuma sunan da ke bayyana asalin jigon labari ko kuma wani muhimmin saƙo da ke cikin labarin. Misali: Launin So, Baƙar Ƙaddara, Kuskuren Wasu da sauransu.
9. Wani littafin kan zo ne a matsayin ɗaya daga cikin jerangiyar littatafai da ke bayar da wani dogon labari wanda aka raba shi kashi-kashi, to a nan ana iya bin suna ɗaya amma sai a ke yi masa ƙari a gaba domin tantancewa. Misali
– The Hunger Games: Catching Fire
– Percy Jackson And The Olympians: The Lightning Thief
– Harry Potter and the Sorcerer’s Stone
10. Wani littafin kuma kan ɗauki karin magana ko wani sashe na karin maganar a matsayin suna. Misali: Kulɓa Na Ɓarna, Tabarmar Kunya, Jiki Magayi da sauransu.
Duka waɗannan rabe-raben da ma waɗanda ba mu ambato ba marubuci na iya amfani da su wajen zaɓen sunan littafinsa.
Matakan zaɓen sunan littafin da ya dace
A mafi yawancin lokutta, marubuta kan fara rubutu ne ba tare da tsayayyen sunan Littafin ba. Yayin da wasu kuma ke fara rubutun da wani suna na aiki kawai ba wai asalin sunan littafin ba da nufin sai sun kammala tukunna kafin su zaɓi sunan da ya dace. Kaɗan ne daga cikin marubuta ke samun sunan littafin da suke rubutawa tun a matakin farko. Wasu ma sunan littafin ne ke zuwa musu tare da jigon labarin nasu a haɗe. To ko ma dai a wane ɓangare marubuci yake, takura wa kai wajen samo sunan da ya dace wa littafinka bai kamata ya zamo jan aikin da har tayar maka da hankali ba. Ga matakan da za ka bi domin samun sunan da ya dace da littafinka.
1. Ka fahimci littafinka: Kafin a je ga neman sunan da ya dace a saka wa littafi, wajibi ne marubuci ya tabbatar da cewa ya fahimci jigo da kuma saƙon da yake son isarwa a cikin littafin. Dalili kuwa shi ne, sunan littafin ya kamata ace ya dace da tsari da zubi da kuma saƙon labarin. Ga litattafan ƙirƙira (fiction), ana iya duba rayuwar tauraron labarin, ƙalubalen da ke gabansa ko wani abu makamancin wannan. A litattafan da ba na ƙirƙira ba kuma (non-fiction) sai a duba asalin jigo ko batun da ake magana akai. Fahimtar inda labari ya nufa zai taimaka ƙwarai wajen zaɓa wa littafin suna. Misali, littafin da ke magana game da soyayya zai fi dacewa da suna irin na soyayya fiye da na karin magana, yayin da littafin tarihi kuma zai fi dacewa da sunan wanda ko abinda za a bada tarihin nasa.
2. Ka fahimci su wa za su karanta littafin: Abu na biyu da ya kamata marubuci ya yi bayan ya fahimci inda labarinsa ya nufa shi ne ya fahimci su wa yake rubuta wa labarin. Shin manya ne ko yara? Maza ne ko mata? Matasa ne ko tsoffi? ‘Yan kasuwa ne ko leburori? Shin wane irin suna, kalma ko magana ce za ta fi karɓuwa a wajensu? Ka sani cewa sunan da zai dace da matasa ba lallai bane ya dace da tsoffi. Misali: Littafin ‘Launin So’ na Kabir Yusuf Fagge kai tsaye da ka ji shi kasan yana magana ne akan soyayya, don haka sai ya fi samun amsuwa a wurin matasa fiye da littafin Hamza Dawaki mai suna ‘Dabarun Nasarar Iyali’ wanda shi kuma sai ya fi samun karɓuwa a wurin magidanta. Don haka ka tabbatar ka sa wa littafinka sunan da kai tsaye waɗanda ka rubuta littafin dominsu za su iya fahimtarka tun daga sunan.
3. Kada ya yi tsayi sosai: Gajeren suna wanda bai wuce daga kalma ɗaya zuwa biyar ba ya fi zama a zuciyar masu karatu tare da basu damar tuna shi fiye da dogon suna. Ya dace marubuci ya ƙaurace wa yin amfani da dogon suna ko kuma yin amfani da kalmomin da ba su dace ba a cikin sunan littafinsa. In ka ga sunan ya yi tsayi sai ka rage yawan shi.
4. Amfani da kalmomi masu ƙarfi: Mataki na huɗu da marubuci zai ɗauka shi ne amfani da kalmomi masu ƙarfi wajen saka wa littafinsa suna. Kalmomi masu ƙarfi na sa mai karatu jin cewa ya kamata ya ji labarin nan, yana kuma iya sa shi zumuɗin karanta labarin. Misali: littafin ‘Baƙar Ƙaddara’ na Haiman Raees na iya jawo hankalin mai karatu wajen sa mishi kwaɗayin jin wacce irin Ƙaddara ce wannan. Haka littafin Kundin Tsatsuba na Abdul’aziz Sani Madakin Gini kai tsaye yana jan hankalin mai karatu zuwa ga wani Kundi ne wanda ya shafi ɗalasiman tsafi.
5. Yarda da zaɓinka: Wani lokaci yana iya faruwa a wayi gari sunan da mutane suka fi raja’a zuwa gare shi kai kuma bai kwanta maka a rai ba saboda dalilan da kai kaɗai ka sani a matsayinka na marubuci. To ba laifi bane don ka yi amfani da wanda ya fi kwanta maka a rai. Saboda labarin naka ne kuma kai ka fi dacewa da zaɓa masa sunan da ya dace da saƙon da ka ke son isarwa. Idan har sunan ya kwanta maka, to akwai yiwuwar su ma masu karatu zai kwanta musu.
6. Gwaji: Bayan ka zaɓi suna kamar biyu ko fiye da haka kana iya yin gwaji a tsakanin makusanta ko mabiyanka domin ganin wane suna ne ya fi wani samun karɓuwa a wurin mutane. Kana kuma iya yin bincike a shafin yanar gizo ka gani ko an taɓa amfani da sunan ko ba a taɓa ba.
7. Bangon littafi: Wani mataki da ba kowa ke lura da shi ba wajen zaɓen sunan littafi shi ne yadda sunan zai kasance a bangon littafin. Suna mai tsawo ko kuma mai ɗauke da wasu hayaniya ko kwamacala tabbas ba zai yi kyau a jikin bangon littafin ba. Zaman suna dakyau akan bangon littafi yana taimaka wajen jawo hankalin mai karatu ga littafin.
Yadda ake gane sunan littafi mai kyau
Sunan littafi mai kyau kuma wanda ya dace ya kamata ya ƙunshi abubuwa kamar haka:
– Ya zamo suna ne fayyacacce kuma mai fayyacewa. A kiyaye amfani da kalmomi ɓoyayyu ko masu harshen damo.
– Ya zamo suna ne da za a iya tuna shi cikin sauƙi. Kuma ya kasance mai daɗin faɗa.
– Ya zamo ya dace da jigon labarin ba wai sunan ya yi can ba shi kuma jigon ya yi wani wajen.
– Ya zamo ya dace da yanayin yadda kasuwar litattafai ke ci a daidai wannan lokaci.
Shawarwari
1. Haƙuri da faɗaɗa tunani.
2. Neman shawarar marubuta da masu karatu.
3. Kada suna yayi tsayi kalmomi daga ɗaya zuwa biyar sun isa.
4. A kiyaye amfani da alamomi.
5. A kiyaye kwafar irin sunan wani.
6. A kiyaye amfani da sunan Turanci a littafin Hausa.